Mọi nguồn thải đều đổ ra sông Sài Gòn

TPHCM có hệ thống kênh rạch dày đặc, tuy nhiên phần lớn kênh rạch này đã và đang bị ô nhiễm nghiêm trọng. N??ớc thải sinh hoạt, sản xuất của thành phố phần lớn vẫn đang xả thẳng ra kênh rạch rồi chảy ra sông Sài Gòn. Đó là chưa kể dọc sông Sài Gòn đang có tình trạng san lấp, lấn chiếm nghiêm trọng để xây dựng cơ sở sản xuất, nhà ở, ảnh hưởng lớn đến việc tiêu thoát nước. Đây cũng là nguyên nhân khiến chất lượng nguồn nước bị suy giảm. Không dừng lại ở đó, tại phía thượng nguồn, các tỉnh như Bình Dương, Bình Ph??ớc lại quy hoạch các khu công nghiệp, cơ sở sản xuất, cộng với các khu đô thị, khu dân cư phát triển nhanh và ồ ạt dọc hệ thống sông, khiến mức độ ô nhiễm nguồn n??ớc của sông Sài Gòn vượt xa tầm kiểm soát. 

Theo Sở Xây dựng TPHCM, dù cơ quan qu??n lý đã tăng cường nhiều giải pháp bảo vệ nguồn n??ớc nhưng chất lượng n??ớc mặt hệ thống sông Sài Gòn - Đồng Nai đang bị ô nhiễm nặng. Các chỉ tiêu như amoniac, hữu cơ, vi sinh, mangan... ngày càng tăng. Ngoài ra, nguồn n??ớc sông đang chịu tác động lớn bởi đặc tính thời tiết, thủy văn và ảnh hưởng do biến đổi khí hậu dẫn đến nguy cơ xâm nhập mặn và thiếu n??ớc vào mùa khô.

Theo quy hoạch cấp n??ớc đến năm 2025, n??ớc thô được khai thác tập trung tại một số vị trí trên các dòng sông lớn như Hóa An trên sông Đồng Nai, Hòa Phú trên sông Sài Gòn. Tuy nhiên, quy hoạch chưa đề cập đầy đủ nguồn n??ớc thay thế và các hạng mục công trình dự phòng, đảm bảo an toàn nguồn n??ớc trong trường hợp bị sự cố hoặc ô nhiễm. Những yếu tố này sẽ gây mất an toàn cấp n??ớc trong tương lai cho thành phố. Việc qu??n lý bảo vệ nguồn n??ớc cần được xem xét một cách tổng thể, quyết liệt trên phạm vi liên tỉnh thành ở lưu vực. 

Nghiên cứu của Sở TN-MT TPHCM cũng cho thấy, quá trình đô thị hóa và phát triển của thành phố cùng với những tác động của biến đổi khí hậu đã khiến công tác qu??n lý nguồn n??ớc đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, như chất lượng nguồn n??ớc có xu hướng xấu đi, cạn kiệt và ô nhiễm; khai thác nguồn n??ớc một cách lãng phí; gia tăng sự rủi ro do nguồn n??ớc gây ra.

Cụ thể, chất lượng n??ớc của hệ thống sông Sài Gòn - Đồng Nai đang bị ô nhiễm vi sinh rất nghiêm trọng và đang bị ô nhiễm nhẹ về dầu mỡ. N??ớc mặt khu vực sông Nhà Bè, Cần Giờ và chất lượng n??ớc của các kênh rạch trên địa bàn thành phố cũng đang bị ô nhiễm vi sinh rất lớn. Cùng với nguồn n??ớc mặt đang bị ô nhiễm, thành phố cũng đang phải đối mặt với tình trạng n??ớc ngầm bị khai thác quá mức với lưu lượng lớn. Việc này làm cho trữ lượng khai thác an toàn nhiều nơi bị cạn kiệt, gây mất cân bằng nước. 

Đồng bộ giải pháp 

Các chuyên gia cho rằng, để bảo vệ nguồn n??ớc hệ thống sông Sài Gòn - Đồng Nai, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương và có sự đồng bộ từ các giải pháp đầu tư hạ tầng đến qu??n lý. Cơ quan chức năng cần duy trì việc kiểm tra thường xuyên các cơ sở sản xuất có nguồn n??ớc thải, xử phạt nghiêm với những trường hợp cố tình vi phạm quy định về xả thải vào nguồn nước; khai thác và sử dụng n??ớc ngầm một cách bền vững thay thế n??ớc mặt vào thời điểm và khu vực thích hợp. 

Theo PGS-TS Nguyễn Hồng Quân, Viện Tài nguyên và Môi trường (Đại học Quốc gia TPHCM), thành phố cần có biện pháp trữ nước, bao gồm các hồ chứa nước, thu gom n??ớc mưa, n??ớc mặt đưa vào lòng đất để bổ cập n??ớc ngầm, kèm theo giải pháp hạn chế bay hơi. Việc xây các hồ chứa n??ớc này nên được kết nối vào các nhà máy n??ớc hiện hữu, nhằm hỗ trợ cho việc phòng chống nhiễm mặn đỉnh điểm tại các vị trí lấy n??ớc sông, đồng thời thực hiện chức năng điều tiết lũ. Do nhu cầu sử dụng n??ớc ngày càng tăng, trong khi nguồn cung cấp n??ớc không theo kịp với nhu cầu gia tăng dân số, thành phố nên tận dụng và thu gom nguồn n??ớc mưa. N??ớc mưa là nguồn n??ớc sạch, việc thu trữ n??ớc mưa là phương pháp đơn giản không chỉ làm giảm xói mòn, ngập úng mà còn giảm áp lực lên hệ thống n??ớc ngầm.

Về phía cơ quan qu??n lý nhà nước, bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ, Phó Giám đốc Sở TN-MT TPHCM, cho biết thời gian qua thành phố cũng đã triển khai nhiều giải pháp để bảo vệ nguồn n??ớc hệ thống sông Sài Gòn - Đồng Nai, như: tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn thông thường, chất thải nguy hại, tránh trường hợp đổ bỏ không đúng nơi quy định gây ô nhiễm môi trường; phối hợp triển khai giải quyết điểm nóng ô nhiễm môi trường tại các khu vực giáp ranh; triển khai các hoạt động khai thông dòng chảy và vệ sinh môi trường n??ớc trên lưu vực hệ thống sông Đồng Nai...

Đặc biệt, để qu??n lý môi trường lưu vực sông của vùng giáp ranh liên tỉnh, TPHCM đã chủ động trao đổi và ký kết Quy chế phối hợp về qu??n lý nhà n??ớc trong lĩnh vực tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản và bảo vệ môi trường ở vùng giáp ranh địa giới hành chính giữa TPHCM với các tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai, Bình Dương, Tây Ninh, Long An, Tiền Giang, Bình Ph??ớc và Lâm Đồng. Trên cơ sở quy chế được ký kết, Sở TN-MT TPHCM thực hiện kế hoạch cụ thể với từng địa phương, tạo thành mạng lưới chia sẻ thông tin, cũng như phối hợp xử lý các cơ sở xả thải vượt quy chuẩn tại khu vực giáp ranh.